Әлеуметтік инженерия дегеніміз не және алаяқтардың құрбаны болмау жолдары: Қауіпсіздік бойынша практикалық кеңестер

Әлеуметтік инженерия – бұл құпия ақпаратқа қол жеткізу немесе алаяқтық әрекеттер жасау мақсатында адамдарды алдау әдісі. Жүйелерді бұзудың немесе техникалық кедергілерді айналып өтудің орнына, алаяқтар адамның әлсіз тұстарын пайдаланады: сенгіштік, хабарсыздық немесе асығыстық. Мұндай алдаудың құрбаны болмау үшін қарапайым, бірақ өте тиімді қауіпсіздік ережелерін сақтау маңызды.

1. Цифрлық іздеріңізді бақылаңыз

Қазіргі әлемде біз туралы ақпараттың басым бөлігі интернетте қолжетімді. Желіде сіз туралы мәлімет қаншалықты аз болса, алаяқтардың сізді алдау жоспарын құруы соншалықты қиын болады. Мысалы, сіздің қызмет саласыңыз, қызығушылықтарыңыз немесе жақын досыңыздың есімі алаяқтардың сізге арналған фишингтік хабарламалар жасауына көмектесуі мүмкін. Сондықтан, әлеуметтік желілердегі құпиялылық баптауларын үнемі жаңартып, жеке мәліметтеріңізді бөгде адамдармен бөлісуден аулақ болыңыз.

2. Құжаттарды әлеуметтік желілерде және бұлтта сақтамаңыз

Алаяқтар жеке деректерді пайдаланып, кредит немесе микронесиелер рәсімдеуі мүмкін. ЖСН, төлқұжат деректері және басқа да маңызды құжаттар бөгде адамдардың қолына түссе, сізге қауіп төнуі ықтимал. Мұндай ақпаратты әлеуметтік желілерде, бұлтты сервистерде немесе мессенджерлерде сақтамаңыз. Егер сізге құжаттарды жіберу қажет болса, оларды жібергеннен кейін дереу өшіріп, тәуекелді барынша азайтыңыз.

3. Құжаттардың жіберілетін көшірмелерін белгілеуді ұмытпаңыз

Егер сізге жеке құжаттардың көшірмелерін жіберу қажет болса, әрқашан оларды белгілеңіз, кімге және қандай мақсатта жіберіп жатқаныңызды көрсетіңіз. Мысалы, «[Банк атауы] үшін, несие алу мақсатында, [күні]» деп жазыңыз. Бұл сізге деректеріңіздің қайда және не үшін пайдаланылып жатқанын бақылауға мүмкіндік береді, әрі қажет болған жағдайда жағдайды қайта қалпына келтіруге көмектеседі.

4. Деректеріңізбен сенімді компаниялармен ғана бөлісіңіз

Алаяқтар ерекше жеңілдіктер мен тартымды ұсыныстарды пайдаланып, сізден жеке ақпарат алуға тырысуы мүмкін. Бірақ қауіпсіздікке назар аударатын сенімді компаниялар әрдайым деректерді қорғау кепілдіктерін ұсынады. Сондықтан, деректеріңізді енгізбестен немесе тауар сатып алмас бұрын, сайттың немесе компанияның сенімді екеніне көз жеткізіңіз. Қауіпсіздік үшін сәл артық төлеу – алаяқтардың құрбаны болудан әлдеқайда жақсы.

Фишинг пен басқа да әлеуметтік инженерия әдістерінен қалай қорғануға болады?

Фишинг – әлеуметтік инженерияның ең кең таралған әдістерінің бірі. Алаяқтар сізге банктер, интернет-дүкендер немесе мемлекеттік органдар атынан келгендей көрінетін электрондық хаттар мен хабарламалар жібереді. Бұл хаттарда логин, пароль, карта нөмірі немесе басқа да құпия деректерді енгізуді сұрайтын жалған сайттарға сілтемелер болуы мүмкін.

Фишингтің құрбаны болмау үшін:

• Жіберушінің мекенжайын мұқият тексеріңіз – алаяқтар ресми мекенжайларға ұқсас, бірақ ұсақ қателер бар электрондық пошта адресін қолданады

• Сізге таныс адамдардан келгендей көрінсе де, күмәнді сілтемелерге өтпеңіз

• Барлық қаржылық операциялар мен сұраныстарды ресми байланыс арналары арқылы ғана растаңыз

Есіңізде болсын!

Дербес деректерді қорғаудың қарапайым қадамдары әлеуметтік инженериямен байланысты көптеген қауіп-қатерлерден сақтайды. Цифрлық іздеріңізді бақылаңыз, құжаттарды жібергенде мұқият болыңыз және деректерді сақтау мен жіберу үшін тек сенімді көздерді таңдаңыз. Сіздің қауіпсіздігіңіз – өз қолыңызда! Дербес ақпаратты қорғаудан үнемдеуге болмайды.

Егер сіз әлеуметтік инженерияның құрбанына айналсаңыз, салдарды барынша азайту және деректеріңізді қорғау үшін жедел әрекет ету маңызды. Мұндай жағдайда келесі қадамдар көмектесе алады:

1. Алаяқпен байланысты дереу тоқтатыңызЕгер сіз телефон, мессенджер немесе электрондық пошта арқылы алаяқпен байланысқа түскеніңізді түсінсеңіз, әңгімені бірден тоқтатыңыз. Хабарламаларға жауап бермеңіз және күмәнді сілтемелерге өтпеңіз.

   
   

2. Құпиясөздерді өзгертіңізЕгер сіз құпиясөздеріңізді, есептік жазбаларыңызға кіру деректерін немесе басқа жеке ақпараттарыңызды алаяқтарға берген болсаңыз, оларды дереу өзгертіңіз. Әсіресе, банк шоттарыңызға, электрондық поштаңызға және әлеуметтік желілеріңізге қатысты құпиясөздерді жаңарту маңызды. Бұл үшін күрделі және бірегей құпиясөздерді қолданыңыз.

   
   

3.  Оқиға туралы хабарлаңызЕгер сіз алаяққа картаңыздың немесе банк деректемелеріңіздің мәліметтерін берген болсаңыз, дереу өз банкіңізбен байланысыңыз. Картаны бұғаттап, күдікті транзакцияларды тексеруді сұраңыз.Егер дербес деректеріңіз (төлқұжат, ЖСН және т.б.) ашыққа шықса, сәйкес органдарға (мысалы, салық қызметі немесе ХҚКО) хабарлаңыз, бұл құжаттарыңыздың заңсыз пайдаланылуын болдырмауға көмектеседі.Фишинг немесе басқа онлайн-алаяқтық жағдайында оқиға туралы сайттың немесе сервистің техникалық қолдау қызметіне хабарлаңыз.

   
   

4. Шоттарыңыз бен транзакцияларыңызды тексеріңізБарлық қаржылық шоттарыңыз бен операцияларыңызды мұқият қарап шығыңыз, алаяқтар сіздің деректеріңізді пайдаланбағанына көз жеткізіңіз. Күмәнді әрекеттер анықталса, шоттарыңызды уақытша бұғаттап, банкке немесе сервистік провайдерге тексеру жүргізуді сұраңыз.

   
   

5. Құқық қорғау органдарына жүгініңізЕгер сіз күрделі алаяқтықтың құрбаны болсаңыз, полицияға немесе тұтынушылардың құқықтарын қорғау органдарына хабарлаудан тартынбаңыз. Мұндай ақпарат кейде басқа адамдардың алданып қалуын болдырмауға және алаяқтарды анықтауға көмектеседі.

   
   

6. Жақындарыңызды хабардар етіңізЕгер алаяқтар сіздің жеке деректеріңізді пайдаланып, достарыңыз бен туыстарыңызды алдауға тырысса (мысалы, әлеуметтік желілер арқылы), оларды ескертіңіз. Алаяқтар сіздің жақындарыңыздың сенімін пайдаланып, жаңа алаяқтық әрекеттер жасауға тырысуы мүмкін.

   
   

7. Жағдайды талдаңызАлаяқтар сіздің деректеріңізді қалай алғанын анықтаңыз. Бұл болашақта осындай жағдайлардың қайталануына жол бермеуге көмектеседі. Егер бұл фишинг арқылы орын алса, келешекте күдікті хаттар мен хабарламаларға аса мұқият болыңыз.

   
   

8. Алаяқтықтан қорғануды күшейтіңізЕкі факторлы аутентификацияны (2FA) банк карталары, пошта және әлеуметтік желілер үшін қосыңыз.Кез келген күдікті ақпарат сұраныстарына немесе ұсыныстарға мұқият қараңыз.Қауіпсіздік параметрлеріңізді тұрақты түрде тексеріп, жаңартып отырыңыз.

Егер сіз әлеуметтік инженерияның құрбаны болсаңыз, уайымдамаңыз. Жылдам әрі нақты әрекет ету салдардың алдын алуға және жағдайды бақылауға алуға көмектеседі.